Sleńdziński (Ślendziński, Śleńdziński) Ludomir (1889–1980), malarz, rzeźbiarz, profesor Uniw. Wil., profesor i rektor Politechn. Krak. Ur. 29 X w Wilnie, był synem Wincentego (zob.) i Anny z Bolcewiczów.
S. spędził dzieciństwo w Wilnie na Śnipiszkach i w majątku Koczany na Kowieńszczyźnie u swych ciotek Konstancji Prozorowej i Izabeli Frąckiewicz. Po ukończeniu w r. 1909 I Gimnazjum Wileńskiego i po nauce w wieczorowej szkole rysunkowej J. W. Trutniewa wyjechał do Petersburga i na tamtejszym uniwersytecie podjął studia prawnicze, ale już w r. 1910 został studentem ASP, gdzie był uczniem D. M. Kardowskiego. Studia ukończył w r. 1916 z wyróżnieniem za kompozycję Idylla (zakupiona do zbiorów Akademii). W r. 1917 pracował w fabryce w Jekatierynosławiu, a po wybuchu rewolucji w Komitecie Polskim; później wyjechał do Humania, gdzie uczył rysunku w szkole polskiej. Odbywał też podróże po Krymie, wiele malował. W r. 1920 powrócił do Wilna, i w l. 1921–2 był nauczycielem rysunku w Gimnazjum im. Zygmunta Augusta. Włączył się od razu w życie artystyczne miasta. W r. 1920 był jednym z organizatorów Wileńskiego Tow. Artystów Plastyków (WTAP), któremu prezesował przez cały czas jego istnienia (do r. 1939), wchodził również do komitetu redakcyjnego miesięcznika „Południe”, organu WTAP ukazującego się od r. 1921. Od r. 1923 był członkiem warszawskiego stowarzyszenia «Rytm».
W r. 1924 S. wyjechał na krótko do Paryża, następnie zwiedził Rzym, Orvieto, Ferrarę, Florencję, Wenecję, Wiedeń. W t.r. ponownie wyjechał do Paryża, spotykał się tu z przyjaciółmi: Jerzym Hoppenem, Zofią Stryjeńska i kolegą z petersburskiej ASP W. Szuchajewem, poznał też Eugeniusza Zaka. Stamtąd udał się do Rzymu, gdzie 2 I 1925 w kościele Zmartwychwstańców poślubił Irenę Dobrowolską. Dalsze podróże studyjne (Hiszpania, Anglia, Grecja, Egipt, Syria, Liban, Palestyna i Turcja) odbył w l. 1927–8. Interesowała go zwłaszcza sztuka włoskiego renesansu, klasycyzm, a także sekrety warsztatowe mistrzów średniowiecza.
Latem 1925 Sleńdzińscy przyjechali do Wilna, wynajęli mieszkanie przy ul. Teatralnej 4 m. 8. W r. 1925 S. został powołany na stanowisko profesora w katedrze malarstwa monumentalnego na Wydz. Sztuk Pięknych Uniw. Wil. W r. 1928 otrzymał nominację na profesora nadzwycz., w r. 1938 profesora zwycz. malarstwa dekoracyjnego. Pełnił też funkcje prodziekana (1929–32) i dziekana (1932–9) Wydziału.
S. malował portrety ludzi o wyrazistych, regularnych rysach twarzy i mocnej harmonijnej budowie ciała. Postacie modelował wypukło, bryłowatym rzeźbiarskim kształtom nadawał powierzchnię błyszczącą, stosując gładką fakturę malarską. Używał czystych barw o charakterze lokalnym, uzależniając kolor od rysunku. Postać modela, przedstawiona przeważnie do połowy lub do kolan, ostro wyróżniała się w stosunku do pejzażowego tła. Od r. 1924 S. wprowadzał do swych obrazów elementy złoceń i srebrzeń, następnie uzupełniał je reliefem w zaprawie gipsowej i drewnie, początkowo modelując tylko akcesoria (filiżanka, brzegi książek, poręcz krzesła), architekturę w tle portretu, a następnie modelował w reliefie postacie osób portretowanych. Malarstwo S-ego (szczególnie portretowe), mimo cech klasycyzmu, nosiło wyraźne piętno współczesności w ubiorach i akcesoriach, jak i w «subiektywnej i arealistycznej konstrukcji» (T. Dobrowolski). Wśród bardziej znanych portretów S-ego były m. in.: Portret Edwarda Karnieja (1921, dwa obrazy, jeden w Muz. Sztuki w Łodzi), Portret Pawła Wędziagolskiego (1923, wł. prywatna), Portret Generałowej M. Rydz-Śmigłowej (1924, wł. prywatna), Portret Barbary Pileckiej (1924, wł. prywatna), a także liczne portrety własne i rodziny artysty: Portret żony z obrączką (1925, wł. Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku), Autoportret (1926), Portret żony na tle Forum Romanum (1925, uznawany za jedno z najlepszych jego dzieł), Portret żony na tle Perugii (1925), Portret matki (1928 – wszystkie w Muz. Narod. w W.), Portret Heleny Dobrowolskiej (siostry żony, 1925, wł. prywatna), Portret Otylii Dobrowolskiej (1926, Muz. Narod. w P.), malowany w Toledo Portret podwójny artysty z żoną (1930), Portret rodzinny na tle Wilna (1933 – oba w Muz. Narod. w W.). Malował także kompozycje figuralne (często o charakterze portretowym), np.: Dama z rakietą (1923, wł. prywatna), Dama z wózkiem (1928, Muz. Narod. w W.), Dama z parasolką (1930, Muz. Sztuk Plastycznych w Moskwie), Przy fortepianie (1931, wł. prywatna), akty: W łazience (1930, wł. Muz. Pomorza Środkowego w Słupsku), a także wielopostaciowe kompozycje odznaczające się bezbłędnym rysunkiem i przemyślanym rozkładem świateł i cieni o różnych napięciach walorowych: Rybacy (1922), Ogrodnicy (1927 – oba w Muz. Narod. w W.), Dafnis i Chloe (1926, Muz. Warmii i Mazur w Olsztynie), Nad jeziorem (1934, wł. prywatna). W jego dorobku znajdowały się też pejzaże i widoki miast, głównie z podróży do Włoch i Grecji: Wybrzeże Syrakuzy (1927), Partenon (1928), Heliopolis (1928), San Stefano Rotondo (1928 – wszystkie w GSL).
Osobną dziedziną twórczości S-ego było malarstwo ścienne. W Warszawie wykonał dekoracje sali recepcyjnej w Pałacu Rady Ministrów (1923), polichromię fasad dwóch kamienic (nr 4 i 6) w Rynku Starego Miasta (1928), projekt dekoracji sali obrad Sejmu (I nagroda na konkursie w r. 1929 – nie zrealizowany), projekt dekoracji plafonu sali balowej Min. Spraw Zagranicznych (kompozycję Jutrzenka, I nagroda w konkursie w r. 1937), w Wilnie – malowidła w siedzibach Pocztowej Kasy Oszczędności (1937) i w Banku Gospodarstwa Krajowego (1938). S. interesował się również rzeźbą; spod jego ręki wyszły (polichromowane temperą) rzeźby pełne: Parys (1928, Muz. Narod. w Kr.), Safo (1930), Bachantka (1938 – obie w GSL) oraz w l. trzydziestych płaskorzeźba Matka Boska Zwycięska (do jednego z kościołów w Łodzi) i kompozycja figuralna Zima – Prządki (w GSL). W r. 1931 zaprojektował pomnik w. ks. Witolda (projekt został pokazany w t.r. na wystawie Związku Plastyków w Wilnie i przyjęty przez Komitet uczczenia pięćsetnej rocznicy zgonu księcia, niezrealizowany). W związku z tym projektem S. wytoczył proces sądowy o plagiat rzeźbiarzowi Rafałowi Jachimowiczowi; 2 III 1932 Wydz. Karny Sądu Okręgowego w Wilnie wydał wyrok uniewinniający oskarżonego.
S. wielokrotnie eksponował swe prace, przede wszystkim z WTAP (w Wilnie, corocznie, w l. 1922–39 i w pokazach tej grupy w in. miastach) i z «Rytmem» (od r. 1924 do rozwiązania stowarzyszenia w r. 1932). Wystawiał m. in. w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) w Krakowie: 1923 (z «Rytmem»), 1931 (z WTAP), w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w Warszawie: w l. 1922, 1924 (wystawa «Rytmu»), 1927 (z WTAP i z «Rytmem»), 1927 («Rytm»), 1928 (z WTAP), a także na Wystawie Sportowej zorganizowanej w związku z IX Olimpiadą w Amsterdamie, 1929, 1930 (jubileuszowa wystawa WTAP), 1931 (Salon Wiosenny), 1932 (Wystawa Sztuki Kościelnej XVIII – XIX – XX, W.), 1933, w Salonie Czesława Garlińskiego w Warszawie (1924, 1926, 1927). W r. 1929 wystawiał swe prace (z «Rytmem») w Dziale Sztuki Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu. Brał udział w wielu ekspozycjach Instytutu Propagandy Sztuki (IPS), np. 1931, 1932, 1933, 1937 (Salon Malarski oraz Wystawa WTAP, na której pokazał 30 prac). Zagranicą uczestniczył w (najczęściej organizowanych przez Tow. Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych – TOSSPO) pokazach sztuki polskiej, m. in. w r. 1925 w Rzymie (III Biennale), w r. 1926 w Wenecji, 1927 w Pradze, Rzymie, Helsinkach, Sztokholmie, 1928 w Paryżu, Nowym Jorku, Wiedniu, Budapeszcie i Amsterdamie (z okazji IX Olimpiady), 1929 w Brukseli i Hadze, 1930 w Toledo, Kopenhadze, Paryżu (wystawa „La Pologne 1830–1920– 1930” w Jeu de Paume), 1931 w Chicago, 1932 w Wenecji (XVIII Biennale), 1933 w Moskwie, 1934 w Rydze, Tallinie i Toledo, 1935 w Brukseli (w światowej Powszechnej Wystawie), 1936 w Wenecji (XX Biennale), 1937 w Paryżu. Brał też udział w międzynarodowych wystawach malarstwa w Carnegie Institute w Pittsburgu (1926, 1927, 1930, 1933, 1934, 1937, 1938). Indywidualne pokazy prac S-ego odbyły się w Związek Zawodowy Polskich Artystów Malarzy w Warszawie 1925, w TPSP w Krakowie (później przeniesiona do Lwowa) w r. 1927 i w IPS w Warszawie w r. 1933. Wielokrotnie jego prace były nagradzane: w r. 1928 na Wystawie Przedolimpijskiej w TZSP w Warszawie (za obraz Wioślarz), w r. 1928 dostał nagrodę PAU z Fundacji im. Probusa Barczewskiego (za Portret żony z obrączką), w r. 1929 Mały Złoty Medal na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu, w r. 1937 złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu (za Portret Matki). W IPS otrzymał nagrody: 1930 – Min. WRiOP na Salonie Listopadowym, 1932 – nagrodę honorową IPS-u, 1939 – nagrodę honorową na Salonie Wiosennym. Pod wpływem malarstwa i poglądów na sztukę S-ego ukształtowała się, już w l. dwudziestych budząca zainteresowanie krytyków i znawców, tzw. «szkoła wileńska», której najbardziej widocznymi cechami były: dążenie do klasycyzmu i monumentalizacji, syntetyczna forma, lokalny koloryt, stosowanie srebrzeń i złoceń. Wzorowanie się na twórczości S-ego doprowadziło do wytworzenia maniery «á la Sleńdziński». Najsilniej wpływom S-ego ulegali: Kazimierz Kwiatkowski, Edward Karniej, Jerzy Hoppen, Kazimiera Adamska-Rouba.
S. brał żywy udział w życiu kulturalnym Wilna. W r. 1931 uczestniczył w odkryciu grobów królewskich w podziemiach katedry; w związku z tym wydarzeniem namalował 5 obrazów (wł. Dailes Muziejus w Wilnie), w r. 1932 wchodził do jury Konkursu na projekt pomnika Adama Mickiewicza. Na przełomie l. 1932 i 1933 brał udział w organizowaniu Rady Wileńskiej Zrzeszeń Artystycznych (Erwuza) skupiającej 9 organizacji kulturalno-artystycznych. Był z jej ramienia zaangażowany w sprawę ratowania od sprzedaży za granicę zabytkowych gobelinów z katedry (1933/4). Na posiedzeniu Erwuzy w r. 1934 (26 IV) został wybrany na prezesa zarządu. Był członkiem Związku Zawodowego Artystów Plastyków. Należał do grupującego elitę naukowo-artystyczną Wilna klubu «Smorgonia» (od chwili jego powstania w dn. 1 IV 1933) jako członek «Bandy Cyganów». Towarzyski, «bardzo gadatliwy, zwłaszcza po paru kieliszkach wygłaszał długie przemówienia i nie pozwalał sobie przerwać» – wspominał S-ego Stanisław Lorentz. S. był bohaterem jednego z kabaretowych wierszyków «Smorgonii» podkpiwających z jego maniery malarskiej («Obrazy malował z łacińskim podpisem, Że domini anno malował tę pannę z irysem, cyprysem i lisem»). Wakacje wraz z rodziną spędzał w pensjonacie w dworze Chomińskich w Olszewie.
Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Wilna w październiku 1939 S. został wyrzucony ze swojego mieszkania, przeniósł się wówczas do dworku malarza Władysława Oskierki przy ul. Podgórnej 8 i tam zajmował się pracą artystyczną. W r. 1940 wziął udział w wystawie artystów plastyków w Pałacu Ogińskich w Wilnie. W okresie okupacji niemieckiej brał udział w tajnym nauczaniu; w r. 1943 został aresztowany przez Gestapo i wywieziony na kilka miesięcy do obozu ciężkich robót w Prawianiszkach. Po powrocie z obozu kontynuował pracę twórczą. Tworzył płaskorzeźbione jednopostaciowe kompozycje figuralne: Lato (1941), Jesień (1941), Nimfa (1941–2), Tais (1942 – wszystkie w GSL), Czas (1942, Muz. Narod. w W.). Malował nadal portrety, w których zarzuciwszy lokalny koloryt, stosował światłocień: Sprzedawczyni dewocjonaliów (1940, wł. Muz. Warmii i Mazur w Olsztynie), Portret córki w szalu hiszpańskim (1943), Portret córki z puderniczką (1944), a także niewielkie obrazy o tematyce bajkowej: Dzień królewny (1943), Czarownice (1944), Karnawał (1943 – wszystkie w GSL), Ogrodniczki (1945, wł. prywatna). Jednym z ostatnich dzieł namalowanych przez S-ego w Wilnie był, przedstawiający w syntetycznym ujęciu architekturę rodzinnego miasta, obraz Oratorium (1944; ofiarowany S. Lorentzowi, obecnie w GSL.).
W marcu 1945 S. wraz z rodziną opuścił Wilno i przyjechał do Krakowa, gdzie zamieszkał przy ul. Wybickiego 6/8. W maju t.r. objął katedrę rysunku i rzeźby na Wydz. Architektury Politechn. Krak. W r. 1947 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej. Został mianowany profesorem zwycz. rysunku odręcznego (1948), w l. akad. 1948/9, 1949/50 i 1950/1 był prorektorem, w l.n. rektorem (jedyny to przypadek w historii uczelni, aby rektorem był malarz). W r. 1953 uzyskał stopień naukowy doktora nauk o sztuce. W sierpniu 1960 przeszedł na emeryturę. Od r. 1951 był wiceprezesem Krakowskiego Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP).
W l. 1948–52 usiłował S. nagiąć swe malarstwo do wymogów realizmu socjalistycznego, malując obrazy o tematyce społeczno-politycznej (Spawacze <1949>, Barykada <1950> – oba w Min. Kultury i Sztuki), większość z nich jednak, niezadowolony z osiągniętych wyników, zamalował. W późniejszym okresie (l. sześćdziesiąte) podejmował próby wykorzystania doświadczeń nowoczesnych kierunków w sztuce; powstały wówczas płótna zbliżone do abstrakcjonizmu, które sam nazywał «próbami fakturalnymi», m. in.: Niebo (1961), Baletnica (1961), Jazz (1961), Meteor (1968) – wszystkie w GSL. W zasadzie jednak pozostał przy dawnych założeniach swego malarstwa. Z upodobaniem nadal malował portrety, najczęściej rodzinne: Portret rodzinny z pieskiem (1947, GSL), Autoportret na tle Wilna (1956, GSL), Portret córki (1961) i Portret córki Julitty w czerwonej przepasce (1965 – oba w GSL), 13 Portret Teresy Haauwalt (1970, wł. prywatna), Pasjans (1974, GSL). Oryginalnym dziełem S-ego, powstałym w l. 1965–6, jest Mój pamiętnik, składający się z plansz, na których namalował w miniaturowej formie i opisał najważniejsze wydarzenia swojego życia, bliskie osoby, miejsca, w których przebywał, mieszkał i tworzył. Część pierwsza obejmuje l. 1889–1962 i składa się z dziewięciu podwójnych obrazów (w Muz. Narod. w W.); kontynuacja pt. Mój pamiętnik część II zawiera dwustronną planszę wstępną (w GSL) oraz trzy plansze tryptyku (w Muz. Narod. w Kr.). Namalował też kilka refleksyjnych obrazów związanych z osobą zmarłej żony: Wspomnienie, Ostatnia strona (oba z r. 1962), Ananke (1970, wszystkie w GSL), a także cykl zatytułowany Talia moich kart. Królowie, Damy, Walety, będący portretami członków rodziny (1971, wł. GSL). Pojawił się w jego dorobku pejzaż z Krakowa i okolic (Salwator w Krakowie i Pieskowa Skała, 1959; Na Wawelu, 1965) oraz z Tatr, m. in.: Krajobraz zimowy (1967), Biały Dunajec (1969 – oba w GSL), najczęściej jednak były to wykonane ołówkiem lub sangwiną motywy krajobrazowe, m. in. Zagroda góralska, Łopuszna, Zakopane-Króle, Dolina Suchej Wody (w GSL). Malował także martwe natury (z kwiatami, owocami, zegarem).
W r. 1954 odbył S. podróż do Gruzji, Kijowa, Moskwy i Leningradu, w r. 1958 – do Kijowa, gdzie po czterdziestu latach niewidzenia i braku wiadomości spotkał się ze swoją siostrą Johanną Zubkowiczową. Po wojnie rzadziej brał udział w wystawach zbiorowych, wiele natomiast odbyło się wystaw indywidualnych artysty, np.: w Krakowie w TPSP w l. 1950, 1960, 1968, w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych 1957, w Warszawie w Zachęcie w r. 1960, w Muz. Narodowym w Warszawie w r. 1973, w Państwowym Muz. w Białymstoku w r. 1972, w Leningradzie w Muz. Naukowo-Badawczym ASP w r. 1975. Zmarł 26 XI 1980 w Krakowie, pochowany został na cmentarzu na Salwatorze. Był odznaczony m. in.: Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta (1934), Krzyżem Komandorskim łotewskiego Orderu Trzech Gwiazd (1937), Sztandarem Pracy I kl. (1979).
S. był dwukrotnie żonaty: po śmierci Ireny z Dobrowolskich (zm. 10 II 1962 w Krakowie), drugą jego żoną (od r. 1962) była Teresa z domu Haeuwalt (zm. 1 IX 1980), 1.v. Kossowska. Z pierwszego małżeństwa miał córkę Julittę (zob.), drugie było bezdzietne.
W r. 1989, w stuletnią rocznicę urodzin artysty odbyła się pośmiertna wystawa S-ego w Państwowym Muz. w Białymstoku, kilka tematycznych ekspozycji związanych z rodem Sleńdzińskich i malarstwem S-ego odbyło się w GSL w Białymstoku (1993, 1997) oraz w Toruniu (1996). Od r. 1993 największa kolekcja dzieł Sleńdzińskich z bogatym archiwum rodzinnym (z daru Julitty Sleńdzińskiej-Zakrzewskiej) znajduje się w Galerii im. Sleńdzińskich w Białymstoku. Ponadto prace S-ego są przechowywane w wielu muzeach w Polsce i za granicą, m. in. na Litwie, w Szwecji, Francji i Stanach Zjednoczonych.
Autoportrety S-ego, olej w: GSL (4 obrazy i albumy fot.), Państw. Muz. w Białymstoku, Muz. Górnośląskie w Bytomiu, Muz. Narod. w Kr. i Politechn. Krak., Muz. Warmii i Mazur w Olsztynie, Muz. w Ostrołęce i Muz. Narod. w W. (relief polichr. temperą); – Pol. Bibliogr. Sztuki; Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler (M. Wallis-Walfisz); Vollmer, Künstler Lexikon (A. Ryszkiewicz); Who’s who in Central and East-Europe 1933/34, Zürich 1935; Dobrowolska H., Prace Ludomira Sleńdzińskiego. [Katalog, bibliogr. wykaz wystaw], „Roczn. Muz. Narod. w W.” T. 16: 1972; Katalog zabytków sztuki w Pol., S. Nowa XI cz. 1: Miasto Warszawa, cz. 1 Stare Miasto; Kolekcja rodu artystów z Wilna, folder Galerii im. Sleńdzińskich, Białystok 1993 (fot.); Kształcenie artystyczne w Wilnie i jego tradycje. Vilniaus meno mokykla ir jos tradicijos, Katalog wystawy Toruń 15 marca – 5 maja 1996 Wilno 7 czerwca – 7 lipca, Tor. 1996 (fot.); Polscy uczniowie Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu w XIX w. i na początku XX wieku, Katalog wystawy Muz. Narod. w Warszawie, W. 1989; Śladami Pamiętnika. Wystawa dzieł sztuki, dokumentów i fotografii…, Katalog wystawy Galeria im. Sleńdzińskich czerwiec–wrzesień, Białystok 1997 (fot.); Wileńskie środowisko artystyczne 1919–1945. Katalog wystawy BWA czerwiec-sierpień, Olsztyn 1989; – Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol, III; Dużyk J., Z dziejów nagrody im. Probusa Barczewskiego, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 18: 1972 (1973); Kołoszyńska I., Jubileuszowa Wystawa Ludomira Sleńdzińskiego w Muzeum Okręgowym w Białymstoku w okresie czerwiec–wrzesień 1972, „Roczn. Białostocki” T. 12: 1974; taż, Pamiętnik Ludomira Sleńdzińskiego, „Roczn. Muz. Narod. w W.” T. 16: 1972 (bibliogr., fot.); Ludomir Sleńdziński, Pamiętnik wystawy, Pod red. I. Kołoszyńskiej, W. 1977 (fot.); Malarstwo polskie. Między wojnami 1918–1939 (J. Pollakówna, noty biogr., oprac. W. M. Rudzińska), W. 1982; Mieczkowski R., Ludomir Sleńdziński – w kręgu tradycji szkoły wileńskiej, „Znad Wilii” 1993 nr z 11–24 IV; Poklewski J., Polskie życie artystyczne w międzywojennym Wilnie, Tor. 1994, Rozpr. Uniw. Tor.; tenże, Wileńskie Wystawy Artystyczne w 20-leciu międzywojennym, „Muzealnictwo” 1993 Nr 39; tenże, Wydział Sztuk Pięknych Uniw. Stefana Batorego w Wilnie, w: Wilno i Wileńszczyzna jako krajobraz i środowisko wielu kultur, materiał I Międzynarodowej Konferencji Białystok 21–24 IX 1989, Pod red. E. Feliksiak, Białystok 1992; Pol. życie artyst. w l. 1890–1914, 1915–39; – Lorentz S., Album Wileńskie, W. 1986 (fot.); Miłosz C., Inne abecadło, Kr. 1998; Sosnowska J., Materiały do dziejów Instytutu Propagandy Sztuki (1930–1939), W. 1992; – Arch. Galerii im. Sleńdzińskich w Białymstoku: Mater. biogr., dokumenty, fot. dot. S-ego (częściowo opublikowane w biul. muzealnym „Ananke” 1994 nr 1, 2, 1995 nr 3/5, 1996 nr 1/7); IS PAN: Mater. do Słown. Artystów Pol.
Katarzyna Renata Hryszko